Obraz polskiego społeczeństwa
Omówienie obrazu polskiego społeczeństwa w III części Dziadów Adama Mickiewicza wraz z cytatami (fragmenty Scen 7. i 8. ).
Sceny 7 i 8 następują po śnie Senatora. Zawierają one obraz polskiego społeczeństwa z czasów romantycznych. Stanowią one uzupełnienie informacji, które do tej pory się pojawiły w dramacie (zwłaszcza sceny więziennej, która pokazuje cierpienie Polaków i Litwinów). Mickiewicz pokazuje w nich, że polskie społeczeństwo, poza dotychczasowymi - wynikającymi z feudalizmu - podziałami, pękło jeszcze w nowym miejscu, że zarysowała się nowa linia podziału Polaków.
Scena VII Salon Warszawski
Towarzystwo przy drzwiach
Przedstawiciele:
Adolf, Niemojewski, A***G***, Wysocki, młodzież
Opowiadają o prześladowaniach
„Ach, u nas gorzej jeszcze, u nas krew się leje!
Nie na polu bitwy, lecz pod ręką kata,
Nie od miecza, lecz tylko od pałki i bata.” Adolf do Niemojewskiego
Chcą śmierci swoich prześladowców i ich współpracowników
„O, to stryczka, haku!
Ja bym im dwór pokazał, nauczyłbym smaku.”A***G***
Podział polskiego społeczeństwa
„Powiedz raczej: na wierzchu. Nasz naród jak lawa,
Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,
Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi;
Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi.” Wysocki
Towarzystwo przy stoliku
Przedstawiciele:
Hrabia, Francuz, Szambelan, Dama, Dama I, Dama II, Literat, Jenerał, Mistrz Ceremonii, Kamerjunkier
Rozmawiają o rozrywkach
„To bal był taki świetny” Hrabia
„Odtąd jak Nowosilcow wyjechał z Warszawy,
Nikt nie umie gustownie urządzić zabawy;
Nie widziałam pięknego balu ani razu.
On umiał ugrupować bal na kształt obrazu.” Dama II
Interesują się literaturą obcą
„Damy? - a! - to literatki.
Więcej wierszy francuskich na pamięć umieją
Niźli ja.” Literat
Gardzą polską literaturą
„Macie robić lekturę? - przepraszam - choć umiem
Po polsku, ale polskich wierszy nie rozumiem.” Dama
Są wobec siebie dwulicowi
„Patrz, jak się on zaprasza, jak śmieje się, mruga;
I usta już otworzył jak zdechłą ostrygę,
I oko zwrócił wielkie i słodkie jak figę.” Jenerał
„O takich rzeczach słuchać nie bardzo bezpiecznie,
A wyjść w środku powieści byłoby niegrzecznie.” Szambelan o Cichowskim
Usprawiedliwiają bezprawne działania władzy
„Ktoż tu mówi o winach; - są inne przyczyny -
Kto długo był w więzieniu, widział, słyszał wiele -
A rząd ma swe widoki, ma głębokie cele,
Które musi ukrywać. - To jest rzecz rządowa -
Tajniki polityczne - myśl gabinetowa.
To się tak wszędzie dzieje - są tajniki stanu -” Mistrz Ceremonii o więzieniu Cichowskiego
Nie interesują się Polską i Litwą
„O Litwie, dalibógże! mniej wiem niż o Chinach ” Kamerjunkier
Nie chcą rozmawiać, pisać o obecnych problemach
„Takich dziejów słuchają, lecz kto je przeczyta?
I proszę, jak opiewać spółczesne wypadki;
Zamiast mitologiji są naoczne świadki.
Potem, jest to wyraźny, święty przepis sztuki,
Że należy poetom czekać” Literat o historii Cichowskiego
Próbują poprzez znajomości poprawiać swoją pozycję
„Gdybyś Namiestnikowi wyrzekł za mną słówko,
Moja żona byłaby pierwszą pokojówką.” Hrabia do Mistrza Ceremoniału
Są zapatrzeni w Zachód
„Arystokracja zawsze swobód jest podporą,
Niech Państwo przykład z Wielkiej Brytaniji biorą.” Drugi Hrabia
Scena VIII Senator
Towarzystwo z prawej strony
Przedstawiciele:
Dama, Starosta, Student,Justyn Pol, Bestużew, Ks. Piotr
„Patrz, patrz starego, jak się wije,
Jak sapie, oby skręcił szyję.” Dama
„Il crévera dans l'instant. ” Dama
„Wczora mordował i katował,
I tyle krwiniewinnej wylał;
Patrz, dzisiaj on pazury schował
I będzie się przymilał.” Dama
„Ach, łotry, szelmy, ach, łajdaki?
Żeby ich piorun trzasł.” mężczyźni
„Moja córka w parach nie bywa,
Jej parę znajdę sam.” Starosta do Gubernatora
„Widzę, że pan Senator wzywa
Na raz po kilka dam.” Starosta do Gubernatorowej
„Po turmach siedzi młodzież nasza,
Nam każą iść na bal.” Starosta
„Chcę mu scyzoryk mój w brzuch wsadzić
Lub zamalować w pysk.”Justyn Pol o Senatorze
„Nóż świerzbi w ręku, pozwól ubić.” Justyn Pol o Senatorze
„Coż stąd, jednego łotra zgładzić
Lub obić, co za zysk?
Oni wyszukają przyczyny,
By uniwersytety znieść,
Krzyknąć, że ucznie jakubiny,
I waszą młodzież zjeść.” Bestużew do Justyna Pola
Towarzystwo z lewej strony
Przedstawiciele:
Sowietnik, Sowietnikowa, Regestrator, Senator, Pułkownik, Gubernator, Gubernatorowa, Oficer Rosyjski
Gardzą ludźmi o niższej pozycji
„Ja sobie wolę tańczyć sam
Niż z tobą - pódźże precz.” Sowietnik do Regestratora
„Mój Panie, ja nie tańczę z nikim,
Kto ma tak niski czyn” Sowietnik do Regestratora
„Przeklęty Doktor! żyjąc nudził mię do mdłości,
A jak zdechł, patrzaj, jeszcze rozpędza mi gości.” Senator po śmierci Doktora
Podziwiają organizację balu
„Jaka to świetność, przepych jaki! ” Mężczyźni
„Jaka muzyka, jaki śpiew,
Jak pięknie meblowany dóm.” Lewa strona chór
Senator to kobieciarz
„Chcę zrobić znajomość Starosty,
On piękną żonę, córkę ma;” Senator
Obecność na balu poczytują jako zaszczyt
„Drze ich, to prawda, lecz zaprasza,
Takiemu dać się drzeć nie żal.” Sowietnik o Senatorze
Niektórzy zdają sobie sprawę z krzywd, które carat wyrządził ludziom
„Nie dziw, że nas tu przeklinają,
Wszak to już mija wiek,
Jak z Moskwy w Polskę nasyłają
Samych łajdaków stek.” Oficer Rosyjski
„Prawdę mówiąc, ten Doktor troszeczkę przewinił,
Prawdę mówiąc, ten Doktor nad powinność czynił.” Senator po śmierci Doktora
Wykorzystują córki, by wkraść się w łaski Senatora
„Tylko, Zosieńku, podnieś wzrok.
Może Senator cię obaczy.” Sowietnikowa
Senator jest bezwzględny wobec księdza
„Il bat la campagne... Księże, gdzie chcesz, ruszaj sobie.
Jeśli cię jeszcze złowię, tak skórę oskrobię,
Że cię potem nie pozna twa matka rodzona
I będziesz mi wyglądał jak syn Rollisona.” Senator do Ks. Piotra
Interpretacja scen 7. i 8.
Zarówno w siódmej, jak i w ósmej scenie III części Dziadów Adam Mickiewicz pokazuje rozłam w polskim społeczeństwie. Pomija przy tym znane nam i bolesne podziały społeczne wynikające z feudalizmu na chłopów, mieszczan, duchowieństwo i rozwarstwioną szlachtę. Skupia się na tym, co nowe. Zauważa, że Polaków dzieli jeszcze polityka. Krótko pisząc wyróżnia 2 grupy: patriotów (przy drzwiach, prawa storna) i lojalistów (przy stoliku, lewa strona). Celnie poddaje krytyce tę drugą grupę, wytyka jej obojętność na losy kraju i skupianie się na rozrywkach i bezpiecznych tematach. O nich to mówi Wysocki "zimna i plugawa". Przeciwstawia tej grupie patriotów, którzy są pokrzywdzeni, chcę zemsty, ale mścić się nie mogą, by nie spotkały ich rodaków jeszcze gorsze represje. Patrioci z wrogością patrzą także na lojalistów. Tę grupę A. Mickiewicz opisuje z wielką nadzieją słowami Wysockiego "wewnętrznego ognia i sto lat nie wyziębi". To oni są nadzieją na odrodzenie Polski. W tych scenach na 2 konkretnych przykładach (Cichowskiego i rodziny Rollisonów) pokazana jest także bezkarność i amoralność władz rosyjskich i jej popleczników. Historie te stanowią kapitalne uzupełnienie obrazu martyrologii polskiego społeczeństwa.
Źródło:
https://literat.ug.edu.pl/dziadypo/0006.htm